Een goede ‘laatste steen’
Toen het kunstwerk, ‘Getaste Tassen’, van oud-docent Geert Meijer in 2007 een nieuwe plek had gekregen binnen het onderwijsvierkant, heb ik de eerste poging gedaan om óók het Madonnabeeld van Sancta Maria op het grasveldje tussen De Sprong en het Alfrinkcollege geplaatst te krijgen. Dat grasveldje zou later de binnen- of beeldentuin gaan heten. Om voor mij onduidelijke redenen is dat destijds niet gebeurd. ‘Men was er mee bezig’. Het gebouw in de Kruisstraat was toen al enkele jaren in gebruik door kunstenaars van ‘De Stat’. Wie was toen de eigenaar van het gebouw: de gemeente of toch nog Ons Middelbaar Onderwijs?

In september 2014 doe ik, met ondersteuning van enkele andere oud-collega’s, een tweede poging. Daar was alle reden voor. Per email benader ik de directieleden en de directeur staf om het kunstwerk alsnog naar het onderwijsvierkant te verplaatsen. Een citaat uit het emailbericht:

Zoals jullie waarschijnlijk gehoord/gelezen hebben moet op 10 november a.s. zowel het voormalige gebouw van Sancta Maria aan de Kruisstraat – nu in gebruik door kunstenaars van ‘DeStat’ – als het voormalige gebouw van Hub van Doornecollege – thans door legio instanties onder de naam ‘De Uitkomst’ in gebruik –  leeg zijn. Dan volgt t.z.t. afbraak van de gebouwen. Het gebouw aan de Kruisstraat staat wat dat betreft als eerste op de planning.

Al snel wordt duidelijk dat de schoolleiding aan de verplaatsing wil meewerken om zodoende het Madonnabeeld in de binnentuin te plaatsen. Heel positief. Wat weten we eigenlijk van dit Madonnabeeld? Wanneer is het geplaatst en wie heeft het gemaakt?

Bij de opening van een nieuwe school werd er, zoals toen gebruikelijk bij nieuwe gebouwen, een toepasselijk kunstwerk geplaatst.

Hieronder een krantenfoto van de inwijding en onthulling op 26 oktober 1960 door pastoor van Dinter, toen voorzitter van het schoolbestuur.

De pastoor hield een toespraak waarin hij zei dat het schoolbestuur bij het overhuizen naar de nieuwe school (in het voorjaar van 1959) het oude beeld van Sancta Maria niet had meegenomen, omdat men van mening was dat dit beeld niet bij het nieuwe gebouw zou passen.

Het beeld is gemaakt door Niel Steenbergen (1911-1997). Hij was een productief Brabants kunstenaar die destijds in Teteringen woonde. Hij was beeldhouwer, medailleur en tekenaar. Hij heeft meerdere kunstwerken vervaardigd voor de gemeente Deurne. Zo is het oorlogsgedenkmonument ‘Jager die het zwijn doodde’ in Helenaveen van zijn hand (1956). Voor de Maria Vredeskapel gelegen nabij het Klein Kasteel in Walsberg – door vernieling en vandalisme moest het Mariabeeld meerdere keren gerestaureerd of vervangen worden – vervaardigde hij zelfs tot twee keer toe een Mariabeeld. Het allereerste (1944) was van zijn hand maar ook zijn allerlaatste gebeeldhouwde Mariabeeld (1997) is door hem gemaakt.

Na de onthulling en inzegening werd onder leiding van muziekleraar Scheepers een aantal Maria-liederen gezongen.

Aansluitend gaf de heer Steenbergen een korte uiteenzetting omtrent de voorstelling van het kunstwerk. Het gedenkteken moest in zijn ogen een goede ‘laatste steen’ van het gebouw, van bouwmeester van Halteren uit Den Bosch, worden.

Hieronder de letterlijke tekst:

Zeer eerwaarde Zr.Martini

Mogelijk hebt u later, of thans iets aan de gedachten die mij aanspoorden tot het vervaardigen van een gedenkteken voor uw nieuwe huishoudschool. Op de eerste plaats wilde ondergetekende een goede, ‘laatste’ steen maken, die ten opzichte van het gebouw van de bouwmeester de heer van Halteren een verantwoord teken zou zijn.

In het officie van Maria wordt gesproken, zoals u wel zult weten over ‘Maria de Tempel des Heren – Maria, dus het huis van de Logos’ – de Hoogste Wijsheid – vandaar de tekst die op het voetstuk is gebeiteld.

De Madonna is omgeven door Engelen, staande voor een krans rozen, terwijl de Lieve Vrouw rust op een duivelse figuur, die geboeid onder haar ligt. Het touw houdt de Engel vast.

Het gegeven is vrij en misschien wat apocrief, maar het Bijbelverhaal over de zondeval spreekt van de vrouw.

Daar wordt de vrouw belóófd, wier zaad de kop van de slang zal verpletteren. Hier wordt het plechtig woord opnieuw  in steen gebruikt en Jesus past het toe op zijn eigen Moeder.

Zo is het ‘woord’ de vervulling van een oeroude profetie en heeft daarom een bijzonder plechtige klank. Niet alleen is het verleden vervuld, maar er is óók een nieuwe toekomst aangebroken, een nieuwe tijd begonnen.

En in deze nieuwe tijd, moeten degenen, die tot dit nieuwe Volk Gods behoren, een bijzondere verhouding van liefdevolle eerbied voor de Moeder des Heren hebben.

Overal waar Christus is, en men hem liefheeft, daar is ook Maria en houdt men van haar.

Moge het zo ook zijn in uw school.

Met alle hoogachting,

Niel Steenbergen

‘In het officie van Maria wordt gesproken, zoals u wel zult weten over ‘Maria de Tempel des Heren – Maria, dus het huis van de Logos’ – de Hoogste Wijsheid – vandaar de tekst die op het voetstuk is gebeiteld’, licht de kunstenaar toe.

Deze tekst luidt: SAPIENTIA AEDIFICAVIT SIBI DOMUM

Letterlijk vertaald betekent dit: ‘De wijsheid heeft zich een huis gebouwd’.

De tekst is ontleend aan het boek der Spreuken (9) van het Oude Testament waarin we worden aangespoord om wijsheid te verwerven.

Tot slot defileerden enkele honderden leerlingen van de huishoudschool langs het nieuwe beeld. Ter afsluiting was er nog een samenkomst van genodigden, bestuur en docenten.

In de jaren 60 en 70 werden er veel theelepeltjes vervaardigd met bijzondere voorstellingen. Ook het Madonnabeeld van Niel Steenbergen bij huishoudschool Sancta Maria is destijds ‘in productie’ genomen. In 1986, bij gelegenheid van het 40 jarig bestaan van de school èn de komst van staatssecretaris Nel Ginjaar-Maas werd het beeld gereinigd.

Op donderdag 13 november 2014 is het dan zo ver. ‘Van Horssen wegenbouw’ zal omstreeks 7.30 uur starten met het handmatig  vrijmaken van de fundering. Dit werk zal ongeveer anderhalf uur in beslag nemen. Vervolgens zal op vrijdag 14 november rond de klok van 8.00/8.30 uur het beeld worden gelicht en worden vervoerd richting Burg.Roefslaan 11. Daar zal aansluitend het beeld herplaatst worden in de binnentuin van het Alfrinkcollege’, laat Hans Verwasch, die de verplaatsing coördineert, weten.

De heer Steenbergen sprak destijds in 1960 de hoop uit dat het beeld tot in lengte van dagen voor de school zou mogen blijven staan. En daar staat het nu dan weer! Uiteindelijk toch een definitieve plek binnen het onderwijsvierkant. Goed werk heeft tijd nodig.

Intussen is Bergopwaarts opnieuw eigenaar van het schoolgebouw. Plannen voor afbraak zijn er voorlopig nog niet. Integendeel, er worden/zijn op dit moment zelfs enkele vaste bewoners gehuisvest!

Met dank aan de directie, Hans Verwasch en fotografen. De foto’s in bovenstaande galerij zijn gemaakt door Hans Verwasch, Hein van den Heurik, Sjaak Cornelissen en Pieter Willems.